build a house भारतामध्ये लाखो कुटुंबे अजूनही अशी आहेत ज्यांना स्वतःच्या छताखाली राहण्याचे स्वप्न पूर्ण झालेले नाही. या सामाजिक समस्येचे निराकरण करण्यासाठी भारत सरकारने एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – प्रधानमंत्री आवास योजना (PMAY). या योजनेचे मुख्य ध्येय म्हणजे देशातील प्रत्येक गरीब आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबाला पक्के घराचे स्वप्न साकार करून देणे.
योजनेची व्याप्ती आणि स्वरूप
प्रधानमंत्री आवास योजना हा एक राष्ट्रीय कार्यक्रम आहे जो संपूर्ण भारतभरात दोन स्वतंत्र शाखांमध्ये कार्यान्वित होत आहे. ग्रामीण भागासाठी PMAY-G (ग्रामीण) आणि शहरी क्षेत्रासाठी PMAY-U (शहरी) अशा दोन विभागांमध्ये ही योजना विभागली गेली आहे. या दोन्ही शाखांमध्ये वेगवेगळे फायदे आणि नियम आहेत, परंतु मूळ उद्दिष्ट एकच आहे – प्रत्येकाला घर.
आर्थिक सहाय्याचे प्रमाण
या योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना घर बांधण्यासाठी थेट आर्थिक मदत दिली जाते. मैदानी भागातील कुटुंबांना १.२० लाख रुपये तर डोंगराळ प्रदेशातील कुटुंबांना १.३० लाख रुपये इतकी मदत मिळते. ही रक्कम DBT (Direct Benefit Transfer) या पद्धतीने थेट लाभार्थ्याच्या बँक खात्यात जमा केली जाते, ज्यामुळे भ्रष्टाचाराची शक्यता कमी होते.
योजनेचे अनेकविध फायदे
प्रधानमंत्री आवास योजनेचे फायदे केवळ घर बांधण्यापुरते मर्यादित नाहीत. या योजनेअंतर्गत शौचालय बांधणीसाठी स्वच्छ भारत मिशनच्या अंतर्गत अतिरिक्त १२,००० रुपयांची मदत मिळते. याशिवाय पिण्याचे पाणी, वीज कनेक्शन, गॅस कनेक्शन यासारख्या आधारभूत सुविधांची सोय देखील करण्यात येते.
योजनेची एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे घराचे मालकी हक्क महिलांच्या नावावर देण्यास प्राधान्य दिले जाते. यामुळे महिला सक्षमीकरणाला चालना मिळते आणि कुटुंबातील महिलांची स्थिती मजबूत होते.
पात्रतेचे निकष
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही विशिष्ट अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे. सर्वप्रथम अर्जदार भारतीय नागरिक असावा. कुटुंबातील कोणत्याही सदस्याकडे पक्के घराची मालकी नसावी. २०११ च्या सामाजिक-आर्थिक जनगणना (SECC) मधील डेटाबेसमध्ये नाव असणे आवश्यक आहे.
उत्पन्नाच्या आधारावर योजना वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विभागली गेली आहे. आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत वर्ग (EWS) मध्ये वार्षिक उत्पन्न ३ लाखांपर्यंत, निम्न उत्पन्न गट (LIG) मध्ये ३ ते ६ लाख, मध्यम उत्पन्न गट-१ (MIG-I) मध्ये ६ ते १२ लाख आणि मध्यम उत्पन्न गट-२ (MIG-II) मध्ये १२ ते १८ लाख वार्षिक उत्पन्न असलेले कुटुंब अर्ज करू शकतात.
अर्जासाठी आवश्यक कागदपत्रे
योजनेसाठी अर्ज करताना काही महत्त्वाची कागदपत्रे आवश्यक असतात. यामध्ये आधार कार्ड, उत्पन्नाचा दाखला, निवास प्रमाणपत्र, बँक पासबुक, जमिनीचे कागदपत्र (जर स्वतःची जमीन असेल तर), पासपोर्ट साइज फोटो आणि मोबाइल नंबर यांचा समावेश होतो.
अर्ज करण्याच्या पद्धती
प्रधानमंत्री आवास योजनेसाठी अर्ज करण्याच्या अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत. ऑनलाइन अर्जासाठी pmaymis.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागते. येथे Citizen Assessment या विभागात जाऊन योग्य पर्याय निवडावा लागतो. आधार नंबर टाकून वैयक्तिक माहिती भरावी लागते आणि आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी लागतात.
ज्यांना ऑनलाइन अर्ज करण्यात अडचण येते त्यांच्यासाठी ऑफलाइन पर्याय देखील उपलब्ध आहेत. जवळच्या CSC केंद्रावर किंवा नगरपालिका कार्यालयात जाऊन अर्ज करता येतो. याशिवाय “AwaasApp” किंवा “Awaas Plus” या मोबाइल अ‍ॅप्सच्या सहाय्याने देखील अर्ज करण्याची सुविधा आहे.
लाभार्थ्यांची निवड प्रक्रिया
योजनेअंतर्गत लाभार्थ्यांची निवड अतिशय पारदर्शक पद्धतीने केली जाते. २०११ च्या SECC डेटा आणि आवास प्लस यादीच्या आधारावर ग्रामसभा किंवा नगरपालिकेद्वारे पात्र कुटुंबांची निवड केली जाते. निवड झाल्यानंतर लाभार्थ्यांना मंजुरी पत्र दिले जाते आणि त्यानंतर हप्त्यांमध्ये पैसे त्यांच्या बँक खात्यात ट्रान्सफर केले जातात.
ग्रामीण आणि शहरी योजनेतील फरक
ग्रामीण आणि शहरी योजनेत काही मूलभूत फरक आहेत. ग्रामीण योजनेत मैदानी भागासाठी १.२० लाख आणि पहाडी भागासाठी १.३० लाख रुपयांची मदत मिळते, तर शहरी योजनेत १ लाख ते १.५ लाख रुपयांची मदत व्याज सवलतीसह मिळते. किमान क्षेत्रफळाच्या बाबतीत ग्रामीण भागात २५ वर्ग मीटर तर शहरी भागात २५-३० वर्ग मीटर आवश्यक आहे.
मनरेगाशी संबंध
या योजनेचा मनरेगा योजनेशी थेट संबंध आहे. घर बांधणीच्या कामातून मनरेगाच्या अंतर्गत ९० ते ९५ दिवसांची मजुरी देखील मिळते. यामुळे लाभार्थ्यांना दुहेरी फायदा होतो – घर बांधण्यासाठी आर्थिक मदत आणि त्याच वेळी रोजगाराची संधी.
सावधगिरीचे उपाय
योजनेचा लाभ घेताना फसवणुकीपासून सावध राहणे अत्यंत आवश्यक आहे. कोणत्याही प्रकारच्या दलालांकडे पैसे देऊ नका. केवळ अधिकृत वेबसाइट किंवा सरकारी कार्यालयांतूनच अर्ज करा. योजनेसाठी कोणतीही फी भरण्याची गरज नाही.
प्रधानमंत्री आवास योजना ही खरोखरच गरीब आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबांसाठी एक वरदान ठरली आहे. या योजनेमुळे लाखो कुटुंबांना स्वतःच्या घराचे स्वप्न साकार करण्याची संधी मिळाली आहे. जर तुम्ही देखील या योजनेस पात्र असाल तर वेळ वाया न घालवता लगेच अर्ज करा.
अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आली आहे. आम्ही या बातमीच्या १००% सत्यतेची हमी देत नाही. कृपया सविस्तरपणे विचार करून आणि अधिकृत स्त्रोतांकडून पुष्टी करून घेऊन पुढील प्रक्रिया करा.