Lakhpati Yojana भारत सरकारच्या ग्रामीण विकास मंत्रालयाकडून राबवण्यात येणारी लखपती दीदी योजना ही एक अत्यंत महत्वाची पहल आहे जी ग्रामीण भागातील महिलांच्या आर्थिक सशक्तिकरणासाठी काम करते. ही योजना दीनदयाळ अंत्योदय योजना – राष्ट्रीय ग्रामीण जीविका मिशन (DAY-NRLM) अंतर्गत येते आणि स्वयंसहायता समूहांतील महिलांना आर्थिकदृष्ट्या मजबूत बनवण्याचे काम करते.
लखपती दीदी म्हणजे काय?
लखपती दीदी म्हणजे अशी स्वयंसहायता समूहाची सदस्य जिचे वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न एक लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे. या महिला केवळ आर्थिक यशच मिळवत नाहीत तर इतर महिलांसाठी प्रेरणास्रोत बनून दिसतात. त्या शाश्वत जीविकेच्या पद्धती अवलंबतात आणि उच्च जीवनमानाची राखणूक करतात.
योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट
भारत सरकारने या योजनेद्वारे तीन कोटी महिलांना लखपती दीदी बनवण्याचे महत्वाकांक्षी लक्ष्य ठेवले आहे. सध्या एक कोटीहून अधिक महिला या योजनेचा लाभ घेऊन लखपती दीदी बनल्या आहेत. या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट महिलांना आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र बनवणे आणि त्यांना विविध उपजीविकेच्या संधी उपलब्ध करून देणे हे आहे.
योजनेचे मुख्य फायदे
कौशल्य विकास प्रशिक्षण
या योजनेअंतर्गत महिलांना विविध प्रकारच्या कौशल्यांचे प्रशिक्षण दिले जाते. यामध्ये कृषी, लघु उत्पादन, सेवा क्षेत्र, ड्रोन ऑपरेशन, LED बल्ब निर्मिती, प्लंबिंग इत्यादी विविध क्षेत्रांचा समावेश आहे. या प्रशिक्षणामुळे महिलांना नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये प्राप्त होतात.
आर्थिक सहाय्य
स्वयंसहायता समूहांतील महिलांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते. विविध योजनांअंतर्गत एक ते पाच लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज उपलब्ध केले जाते, जे स्वल्प व्याजदराने किंवा काही प्रकरणांमध्ये अनुदान स्वरूपात दिले जाते.
व्यावसायिक मार्गदर्शन
केवळ पैसे देणे पुरेसे नसून, व्यवसाय कसा सुरू करावा, मार्केटिंग कशी करावी, ग्राहकांशी कसे संपर्क साधावा याचे संपूर्ण मार्गदर्शन देखील या योजनेअंतर्गत केले जाते.
आर्थिक साक्षरता
महिलांना आर्थिक व्यवस्थापन, बचत, गुंतवणूक आणि व्यवसायिक नियोजनाचे प्रशिक्षण दिले जाते जेणेकरून त्या आपले व्यवसाय यशस्वीपणे चालवू शकतील.
पात्रता
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
वयोमर्यादा: अर्जदाराचे वय 18 ते 50 वर्षांच्या दरम्यान असावे.
निवास: अर्जदार भारताची स्थायी रहिवासी असावी.
स्वयंसहायता समूहाची सदस्यता: अर्जदार स्वयंसहायता समूहाची सदस्य असावी.
कौटुंबिक उत्पन्न: कौटुंबिक वार्षिक उत्पन्न एक लाख रुपयांपेक्षा कमी असावे.
सरकारी नोकरी: कुटुंबातील कोणत्याही सदस्याची सरकारी नोकरी नसावी.
आवश्यक कागदपत्रे
योजनेसाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड
- पॅन कार्ड
- उत्पन्न प्रमाणपत्र
- निवास प्रमाणपत्र
- शिक्षण किंवा कौशल्य प्रमाणपत्र
- बँक खाते पासबुक
- पासपोर्ट साईज फोटो
- मोबाईल नंबर
अर्जाची प्रक्रिया
योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी स्वयंसहायता समूहाच्या माध्यमातून संपर्क साधणे आवश्यक आहे. अधिकृत वेबसाइट lakhpatididi.gov.in वर जाऊन अधिक माहिती मिळवता येते. स्थानिक आंगणवाडी केंद्र किंवा ब्लॉक कार्यालयातही या योजनेच्या संदर्भात माहिती मिळू शकते.
नमो ड्रोन दीदी योजना
लखपती दीदी योजनेच्या अंतर्गत नमो ड्रोन दीदी योजना देखील राबवण्यात येत आहे. या योजनेअंतर्गत स्वयंसहायता समूहांतील महिलांना शेतीकामासाठी ड्रोनचा वापर करण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. सरकार ड्रोन खरेदीसाठी 80% अनुदान देते, जे जास्तीत जास्त 8 लाख रुपयांपर्यंत असू शकते.
योजनेचा प्रभाव
या योजनेमुळे अनेक महिलांचे जीवन बदलले आहे. त्यांनी केवळ आपल्या कुटुंबाचे आर्थिक स्थितीत सुधारणा केली नाही तर इतरांना देखील रोजगाराच्या संधी निर्माण केल्या आहेत. सध्या देशभरात 83 लाख स्वयंसहायता समूह आहेत ज्यात 9 कोटी महिला सामील आहेत.
केंद्र सरकारने 2024-25 च्या अर्थसंकल्पात DAY-NRLM साठी 15,047 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे. या वाढीव तरतुदीमुळे अधिक महिलांना योजनेचा लाभ मिळण्याची शक्यता आहे. सरकारचे लक्ष्य पुढील काही वर्षांत तीन कोटी महिलांना लखपती दीदी बनवण्याचे आहे.
लखपती दीदी योजना ही एक व्यापक आणि दूरदर्शी पहल आहे जी ग्रामीण भागातील महिलांच्या सामाजिक आणि आर्थिक सशक्तिकरणासाठी काम करते. या योजनेद्वारे महिला केवळ आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र होत नाहीत तर समाजातील इतर महिलांसाठी प्रेरणास्रोत बनतात. कौशल्य विकास, आर्थिक सहाय्य आणि व्यावसायिक मार्गदर्शनाच्या त्रिसूत्री योजनेमुळे हजारो महिलांचे आयुष्य बदलले आहे.
पात्र महिलांनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि आपल्या स्वप्नांची पूर्तता करून स्वतःला आणि समाजाला प्रगतीच्या मार्गावर नेण्याचा प्रयत्न करावा. या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी सरकार, स्वयंसहायता समूह आणि महिलांमधील सहकार्य अत्यंत महत्वाचे आहे.
अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आली आहे. आम्ही या बातमीच्या 100% सत्यतेची हमी देत नाही. त्यामुळे कृपया विचारपूर्वक आणि योग्य तपासणी करून पुढील प्रक्रिया करा. अधिकृत माहितीसाठी केंद्र सरकारच्या ग्रामीण विकास मंत्रालयाची अधिकृत वेबसाइट lakhpatididi.gov.in ला भेट द्या.
